Η Τριάδα Της Αθλήτριας

Τα πολυάριθμα οφέλη της συστηματικής άσκησης είναι ευρέως γνωστά και εκδηλώνονται σε όλα τα σωματικά δραστήρια άτομα, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας . Τόσο τα κορίτσια όσο και οι γυναίκες πρέπει να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες και να αγωνίζονται για την αριστεία . Υπάρχει επίσης μια υποχρέωση από την πλευρά των επαγγελματιών υγείας (ιατροί , διατροφολόγοι , προπονητές) να κατανοήσουν την επίδραση της διατροφής στην αναπαραγωγή και τη σκελετική υγεία .

Η χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας , η οποία ορίζεται ως μια θερμιδική ενεργειακή πρόσληψη ανεπαρκής για την κάλυψη των δαπανών της άσκησης , καθώς και τις λοιπές φυσιολογικές ανάγκες , μπορεί να διαταράξει τον αναπαραγωγικό κύκλο και να οδηγήσει σταδιακά (ή και απότομα) σε αμηνόρροια ( 1,2 ) .

Μπορεί να υπάρχουν και άλλα εμφανή σημάδια ενός ενεργειακού ελλείμματος πέρα από μια ακανόνιστη ή απούσα έμμηνο ρύση . Μερικοί αθλητές μπορεί να ανταποκριθούν στην πίεση για την κάλυψη των απαιτήσεων της άσκησης και της καθημερινότητας με υπερβολική δίαιτα έτσι ώστε να επιτύχουν μη ρεαλιστικά επίπεδα βάρους ή ποσοστού λίπους του σώματος . Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια αλληλουχία γεγονότων που ονομάζεται αθλήτική τριάδα (Τριάδα της αθλήτριας , αθλητική αμηνόρροια , κλπ) .
Μερικές αθλήτριες μπορεί με τα χρόνια να προχωρήσουν σε συνήθειες αποδιοργανωμένης διατροφής , προσμετρώντας κάθε θερμίδα και αποφεύγοντας κάθε είδος τροφής το οποίο είναι θερμιδικά ισχυρό ή λιπαρό . Γεγονός το οποίο με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε μια σοβαρή διατροφική διαταραχή , όπως η νευρική ανορεξία ή βουλιμία .
Η ανεπαρκής πρόσληψη θερμίδων και η μείωση σε ενδογενές οιστρογόνο μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μια ανισορροπία στα οστά και μια οστική αναδιαμόρφωση που με τη σειρά της οδηγεί σε χαμηλή οστική μάζα (οστεοπενία) ή ακόμα και σε οστεοπόρωση και αθλητικά κατάγματα ( 3 - 15 ) . Παρά το γεγονός ότι κάθε ένα από αυτά τα προβλήματα μπορεί να εμφανιστεί από μόνο του (μονήρες , όχι σε τριάδα) , η χρονίως ανεπαρκής διατροφή σε μια γυναίκα με σχετικά έντονη σωματική δραστηριότητα αρχίζει συχνά ένα κύκλο στον οποίο υπάρχουν και τα τρία χαρακτηριστικά μαζί ή συμβαίνουν σε μια χρονική αλληλουχία - εξ ου και ο όρος " Τριάδα της Αθλήτριας " .
Γενικά , η ανεπαρκής ενεργειακή πρόσληψη , η αμηνόρροια και η ολιγομηνόρροια , η οστεοπενία και η οστεοπόρωση , δεν είναι απαραίτητο να συμβούν αποκλειστικά και μόνο σε πρωταθλήτριες . Η πραγματικότητα είναι ότι για να φτάσει μια γυναίκα σε επιπεδο πρωταθλητισμού και να μείνει εκεί , πρέπει να τρώει , και συνήθως οι πρωταθλήτριες έχουν απο πίσω τους μια ολόκληρη υποστηρικτική ομάδα η οποία τις καθοδηγεί σωστά τόσο στην άσκηση όσο και στη διατροφή .
Επίσης , δεν είναι ανάγκη να υπάρχει αμηνόρροια . Μπορεί απλούστατα να υπάρχουν εμηνορυσιακοί κύκλοι μεγάλης διάρκειας ακόμα και κύκλοι 60 ημερών ! Μια κοπέλα μπορεί να έχει 10 κύκλους το χρόνο ή ακόμα και πολύ λιγότερους , και το γεγονός αυτό να οφείλεται αποκλειστικά σε ένα χρόνιο ενεργειακό (θερμιδικό) έλλειμα . Συνήθως η σχέση αυτή είναι ποσοτικώς εξαρτημένη , δηλαδή όσο μεγαλύτερο το ενεργειακό έλλειμα , τόσο αραιότεροι οι εμμηνορυσιακοί κύκλοι . Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την εναπόθεση ασβεστίου στα οστά . Δεν είναι απαραίτητο να περιμένουμε να δούμε ένα «αθλητικό» κάταγμα για να διαγνώσουμε οστεοπόρωση . Η εναπόθεση και απορρόφηση ασβεστίου από και προς τα οστά γίνεται κάθε μέρα , κάθε ώρα , κάθε λεπτό και κάθε δευτερόλεπτο , είτε καθόμαστε στον καναπέ , είτε περπατάμε , είτε τρέχουμε , είτε σηκώνουμε βάρη ακόμα και όταν κοιμόμαστε . Και αυτή η σχέση είναι ποσοτικώς εξαρτημένη , δηλαδή όσο μεγαλύτερο το ενεργειακό έλλειμα τόσο μικρότερη η οστική πυκνότητα . Γενικά , η διατήρηση των λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος χρειάζεται ένα βασικό ποσό ενέργειας . Αυτό ισχύει τόσο για την διατήρηση του ερειστικού – σκελετικού συστήματος όσο και για την διατήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας .

Οι γιατροί , διατροφολόγοι και προπονητές , αλλά και ο ιατρός Μαιευτήρας - Γυναικολόγος πρέπει να αρχίζει νωρίτερα την εκτίμηση , με συγκεκριμένα, εξατομικευμένα τεστ βασισμένα στο ιατρικό ιστορικό κάθε ασθενούς . θα πρέπει να ενημερώσουν τους αθλητές ότι η απώλεια βάρους δεν εξασφαλίζει κατ ανάγκη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης . Κατά τη διάρκεια μιας ακραίας δίαιτας οι επιδόσεις μπορεί στην πραγματικότητα επιδεινωθούν επειδή δεν χάνεται μόνον λίπος αλλά και μυική μάζα . Άλλες παρενέργειες της κακής διατροφής , όπως κόπωση , αναιμία , διαταραχές των ηλεκτρολυτών , και η κατάθλιψη μπορεί επίσης να συμβάλλουν σε μια φτωχή απόδοση και να βλάψουν την υγεία της αθλήτριας . Η Ομοσπονδία Internationale de Medecine du Sport ( FIMS ) στον Κώδικα Δεοντολογίας στην Αθλητιατρική ορίζει σαφώς ότι Ο αθλητίατρος θα πρέπει να αντιταχθεί σις πρακτικές και τους κανόνες του άκρατου ανταγωνισμού , δεδομένου ότι αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του αθλητή . Ως εκ τούτου , τα παρακάτω αποτελούν ευθύνη της υποστηρικτικής ομάδας (ιατρών , προπονητών , διατροφολόγων).

1 ) την εκπαίδευση των αθλητριών , και ενδεχομένως και των γονέων για το θέμα ,

2 ) την θερμιδική εκπαίδευση των αθλητριών έτσι ώστε να προληφθεί μια υποκλινική διαταραγμένη διατροφή

3 ) την αναγνώριση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με μια κλινικής φύσεως διατροφική διαταραχή

3 ) την πρόληψη των δραστηριοτήτων που θέτουν πίεση στους αθλητές να χάσουν βάρος , και 4) την παροχή κατάλληλης θεραπείας για τους αθλητές που εμφανίζουν μία ή περισσότερες από τις προϋποθέσεις Τριάδας .

Στις υπόλοιπες σελίδες που ακολουθούν θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα , κυρίως από γυναικολογική άποψη . Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε γυναίκα είναι διαφορετική , έχει διαφορετική ενδογενή ορμονική παραγωγή , ακολουθεί το δικό της προσωπικό τρόπο ζωής και προπόνησης , έχει διαφορετικές διατροφικές συνήθειες , και φυσικά έχει διαφορετικό γονιδιακό υπόβαθρο . Ως εκ τούτου , παρόλο που οι γενικές αρχές ισχύουν πάντα , κάθε γυναίκα χρειάζεται την δική της εξατομικευμένη προσέγγιση . Οσον αφορά στη γονιμότητα , τονίζεται εξ αρχής ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη ανησυχία , και ότι το ωοθηκικό απόθεμα δεν καταναλώνεται με γρηγορότερους ρυθμούς απ ότι στις μή αθλήτριες . Η γονιμότητα εξαρτάται κυρίως από τον παράγοντα ηλικία . Παράταυτα , είναι γεγονός ότι οι χρονικοί περίοδοι που η γυναίκα - αθλήτρια έχει διαταραγμένο κύκλο , είναι περίοδοι ελαττωμένης γονιμότητας .

Ενημερωτικό Φυλάδιο (preview)

Αθλητική Αμηνόρροια 1

Αθλητική Αμηνόρροια 2

Αθλητική Αμηνόρροια 3

Αθλητική Αμηνόρροια 4

Αθλητική Αμηνόρροια 5

Αθλητική Αμηνόρροια 6

Αθλητική Αμηνόρροια 7

Αθλητική Αμηνόρροια 8

Αθλητική Αμηνόρροια 9

Αθλητική Αμηνόρροια 10

Αθλητική Αμηνόρροια 11

Αθλητική Αμηνόρροια 12

Αθλητική Αμηνόρροια 13

Αθλητική Αμηνόρροια 14

Μερικοί Ορισμοί

Αμηνόρροια
Η αμηνόρροια ορίζεται ώς η απουσία εμμήνου ρύσεως .
H αμηνόρροια είναι φυσιολογική στην παιδική ηλικία , στην εγκυμοσύνη στην γαλουχία και στην εμμηνόπαυση .
Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή .

Πρωτοπαθής αμηνόρροια είναι η απουσία εμμήνου ρύσεως πέραν των 16 ετών , όταν δηλαδή δεν υπάρχει ιστορικό εμμήνου ρύσεως , με άλλα λόγια η απουσία εμμηναρχής . Αμηνόρροια πέραν των 16 ετών πρέπει να διερευνείται .

Δευτεροπαθής αμηνόρροια ονομάζεται η απουσία εμμήνου ρύσεως για περισσότερους από 3 μήνες σε γυναίκες οι οποίες παλαιότερα είχαν έμμηνο ρύση και οι οποίες δεν είναι έγκυες .

Αποδιοργανωμένη διατροφή

Ο όρος «Αποδιοργανωμένη διατροφή» εμπεριέχει μέσα του ολόκληρο το φάσμα των «διαταραγμένων» διατροφικών συνηθειών , οι οποίες μπορεί να κυμαίνονται από απλή δίαιτα μέχρι κλινικού βαθμού διατροφική διαταραχή (όπως π.χ. η νευρογενής ανορεξία ή η νευρογενής βουλιμία Anorexia και Bulimia Nervosa) .

Ο όρος «αποδιοργανωμένη διατροφή» προτιμάται από τον όρο «διαταραχή πρόσληψης τροφής» ή από την «διατροφική διαταραχή» . Με τον δεύτερο και τρίτο όρο εννοούμε τις διαταραχές κλινικού βαθμού , δηλαδή μεγάλου βαθμού , που περιγράφονται στον οδηγό ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM-IV) .

Με τον πρώτο όρο περιγράφουμε ελαφρότερες μορφές δυσαρμονίας στην διατροφή . Η διάκριση γίνεται για τον απλούστατο λόγο ότι οι διατροφικές συνήθειες μιας αθλήτριας δεν χρειάζεται να είναι τόσο «διαταραγμένες» έτσι ώστε να περιγραφούν σε ένα ψυχιατρικό εγχειρίδιο . Αλλά μπορεί να επαρκούν για να προάγουν και τα δύο άλλα χαρακτηριστικά της τριάδας , δηλαδή την αμηνόρροια και την οστεοπόρωση .

Με άλλα λόγια , μικρές «αποκλίσεις» στην διατροφή , με την βοήθεια του χρόνου (μακροχρόνια και μακρόπνοα προγράμματα ή ακόμα και τρόπος ζωής) είναι επαρκείς έτσι ώστε να προκαλέσουν την γέννηση και την διατήρηση της αθλητικής τριάδας .

Και τέλος οφείλουμε να σημειώσουμε ότι το σύμπλοκο αυτό (αποδιοργανωμένη διατροφή , αμηνόρροια , οστεοπόρωση) ονομάζεται «τριάδα» και όχι «σύνδρομο» .

Είναι πολύ δύσκολο άλλωστε να χαρακτηρίσει κανείς «άρρωστη» μια πρωταθλήτρια !

Βιβλιογραφία

1. Loucks, A. B., G. A. Laughlin, J. F. Mortola, L. Girton, J. C. Nelson, and S.S. C.Yen. Hypothalamic-pituitary-thyroidal function in eumenorrheic and amenorrheic athletes. J. Clin. Endocrinol. Metab. 75: 514-518, 1992.

2. Loucks, A. B., J. F. Mortola, L. Girton, and S. S. C.Yen. Alterations in the hypothalamic-pituitary-ovarian and the hypothalamic-pituitary-adrenal axes in athletic women. J. Clin. Endocrinol. Metab. 68:402-411, 1989.

3. Drinkwater B. L., K. Nilson, C. H. Chesnut III, W. Bremner, S. Shainholtz,and M. Southworth. Bone mineral content of amenorrheic and eumenorrheic athletes. New Eng. J. Med. 311:277-281, 1984.

4. Drinkwater B. L., K. Nilson, S. Ott, and C. H. Chesnut III. Bone mineral density following resumption of menses in amenorrheic athletes. JAMA 256:380-382, 1986.

5. Dugowson, C. E., B. L.Drinkwater, and J. M. Clark. Nontraumatic femur fracture in an oligomenorrheic athlete. Med. Sci. Sports Exerc. 23:1323-1325,1991.

6. Dusek, T. Influence of high intensity training on menstrual cycle disorders in athletes. Croat. Med. J. 42:79-82. 2001.

7. Garfinkel, P. E and D. M. Garner. Anorexia Nervosa: A Multidimensional Perspective. New York: Brunner/Mazel, 1982.

8. Garner, D. M., P. E. Garfinkel, W. Rockert, and M. P. Olmsted. A prospective study of eating disturbances in the ballet. Psychother. Psychosom. 4:170-175,1987.

9. Garner, D. M. Eating Disorder Inventory-2: Professional Manual. Odessa, FL;1991.

10. Harris, R. T. Bulimarexia. Ann. Intern. Med. 99:800-807, 1983.

11. Hausenblas, H. A. and A. V. Carron. Eating disorder indices and athletes: An integration. J. Sport. Exerc. Psychol. 21:230-258, 1999.

12. Hergenroeder, A.C., Smith, E.O., Shypailo, R., Jones, L.A., Klish, W.J. and K.Ellis. Bone mineral changes in young women with hypothalamic amenorrhea treated with oral contraceptives, medroxyprogesterone, or placebo over 12 months. Am. J. Obstet. Gynecol. 176:1017-1025, 1997.

13. Hoffman, B, and K. D.Bradshaw. Delayed puberty and amenorrhea. Seminars in Reproductive Medicine 21:353-362, 2003.

14. Hsu, L. K. G. Eating Disorders. New York: Guilford Press, 1990.

15. Ilhe R., and A.B. Loucks. Dose-response relationships between energy availability and bone turnover in young exercising women. J. Bone Miner. Res. 19:1231-1240, 2004