Διατροφικές ΔιαταραχέςΣτην Εφηβη Και Στην Νέα Γυναίκα

Η διατήρηση και συντήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διατροφή , περισσότερο από όσο περιγράφεται στα κλασσικά συγγράμματα γυναικολογίας , και περισσότερο ίσως από όσο παραδεχόμαστε εμείς οι γυναικολόγοι . Ενας φυσιολογικός και τακτικός εμμηνορυσιακός κύκλος , ακόμα και με τις διακυμάνσεις που αυτός παρουσιάζει από γυναίκα σε γυναίκα και ακόμα και στις διαφορετικές περιόδους της ζωής της ίδιας γυναίκας , αποτελεί ένδειξη υγείας . Η σωστή και ολοκληρωμένη διατροφή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την διατήρηση της αναπαραγωγικής λειτουργίας . 
Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα σοβαρό νόσημα από μόνες τους . Μπορούν μάλιστα να θέσουν σε κίνδυνο και την ίδια την ζωή της ασθενούς . Η γυναικολογική επιστήμη εξετάζει "εξ απαλών ονύχων" τις διατροφικές διαταραχές , υπό το πρίσμα των διαταραχών που αυτές προκαλούν στην έμμηνο ρύση , δηλαδή την ολιγομηνόρροια και την αμηνόρροια , με συνέπεια βέβαια την υπογονιμότητα . Οι διαταραχές ασβεστίου και οστεοπορώσεως ακολουθούν σε δεύτερη μοίρα (πάντα υπό το γυναικολογικό πρίσμα) . Οι διαταραχές ανάπτυξης (στα νεαρά προεφηβικά κορίτσια) είναι στην πρώτη γραμμή για τους παιδιάτρους . Εκείνο όμως που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι το γεγονός ότι οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι ένα απλό πράγμα . Μπορεί να προκαλέσουν βαρύτατες επιπλοκές όπως αιματολογικές διαταραχές και θρομβώσεις , κατάγματα , υποβιταμίνωση , κοντό ανάστημα , αμηνόρροια , υπογλυκαιμίες με λιποθυμίες και ατυχήματα , χρόνιο μαρασμό και φυσικά ανακοπή καρδιάς και θάνατο . Είναι ένα φάσμα νοσημάτων της εποχής μας , που αφορά τόσο τη νέα γυναίκα , όσο και την έφηβη , αλλά φυσικά και την κάθε μητέρα , ιδιαίτερα την μητέρα που έχει κόρη .
Στο τμήμα αυτό θα αναφερθούν τα "ξερά" ιατρικά διαγνωστικά κριτήρια , όπως αναφέρονται στο επίσημο εγχειρίδιο της ψυχιατρικής . Υπάρχουν και άλλα διαγνωστικά σήμεια όπως εργαστηριακά , βιοχημικά , αιματολογικά κλπ , αλλά τα επίσημα κριτήρια έχουν διατυπωθεί με συγκεκριμένο τρόπο . Δεν είναι σωστό να προσπαθήσει κάποιος ο οποίος δεν είναι ψυχίατρος ή έστω νευρολόγος-ψυχίατρος , να αποδώσει τα κριτήρια αυτά σε κάποιον ή κάποια "πιθανή" ασθενή . Το γεγονός δηλαδή ότι κάποιος διαβάζει , αναγιγνώσκει , τα κριτήρια αυτά , δεν τον κάνει ικανό να τα ερμηνεύσει απόλυτα . Ουτε ένας γυναικολόγος , ούτε ένας ορθοπαιδικός , ούτε ένας παιδίατρος μπορεί να αποδώσει επίσημο χαρακτηρισμό σε κάποιον "πιθανό" ασθενή . Χρειάζεται πολύχρονη εμπειρία , που την διαθέτουν οι ψυχίατροι , και το γεγονός ότι διαβάζουμε τα κριτήρια αυτά , δεν μας καθιστά ειδικευμένους . Τα κριτήρια όμως αναγράφονται εδώ , για να μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε όλοι τα γενικά χαρακτηριστικά , και να υποπτευθούμε από νωρίς μια κατάσταση που ενδεχομένως να γίνει πολύ επικίνδυνη . 
Τα κορίτσια στην εφηβεία είναι περισσότερο ευπαθή σε διατροφικές διαταραχές . Είναι γνωστό ότι η διατροφή της έφηβης και της νεαρής γυναίκας επηρεάζει κατά κόρον την αναπαραγωγική λειτουργία και την οστική μάζα . Η περιοδικότητα της εμμήνου ρύσεως εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την διατροφή , ιδιαίτερα στην ευπαθή ηλικία της εφηβείας . Στη σελίδα αυτή θα προσπαθήσω να αναπτύξω τα γενικά χαρακτηριστικά των διατροφικών διαταραχών , τα πρώϊμα και προειδοποιητικά σημάδια αυτών , και τους παράγοντες που εκλύουν αυτή την συμπεριφορά .
Οι διατροφικές διαταραχές περιλαμβάνουν τη νευρογενή ανορεξία (ΝΑ), τη νευρογενή βουλιμία (ΝΒ) και τις μη προσδιοριζόμενες διατροφικές διαταραχές , με το «τσιμπολόγημα» (ή το binge eating) ως πιο σημαντική από αυτές. Στις μη προσδιοριζόμενες διαταραχές ανήκει και η λητική ανορεξία η οποία είναι μια ειδική κατηγορία διατροφικών διαταραχών που παρατηρείται στις αθλήτριες .
Οι διατροφικές διαταραχές χαρακτηρίζονται από διαταραχές στη λήψη τροφής ή από επικίνδυνες προσπάθειες ελέγχου του βάρους, που μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική εξασθένιση της σωματικής ή της ψυχολογικής υγείας  .
Οι δυο πιο γνωστές είναι η νευρογενής ανορεξία ( Anorexia Nervosa) και η νευρογενής βουλιμία (Bulimia Nervosa). Πρόκειται για δύο ψυχιατρικές διαταραχές που εμφανίζονται συνήθως σε εφήβες και νεαρές γυναίκες.
Περίπου το 95% των ασθενών με νευρική ανορεξία και το 80% των ασθενών με νευρογενή βουλιμία είναι έφηβες και νεαρές γυναίκες 13-14 και 17-18 ετών αντίστοιχα.
Ασθενείς που πάσχουν από νευρική ανορεξία αισθάνονται ότι έχουν παραπάνω βάρος ενώ είναι υπερβολικά αδύνατες , γεγονός που οδηγεί στην επίμονα ελαττωμένη διάθεση λήψης τροφής. Η νευρική βουλιμία χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε πολύ μικρό διάστημα, τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για τους τρεις τελευταίους μήνες. Κύριο γνώρισμα είναι το αίσθημα της απώλειας του ελέγχου.
 

Νευρογενής Ανορεξία

1) Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του κοντά στο φυσιολογικό επίπεδο για την ηλικία και για το ύψος του (π. χ. απώλεια βάρους που έχει ως  αποτέλεσμα τη διατήρηση του βάρους κατά 85% κάτω του προσδοκώμενου ή αποτυχία να έχει την προβλεπόμενη αύξηση του βάρους κατά την ανάπτυξη με συνέπεια τη μείωση του βάρους κατά 85% του αναμενόμενου.
2) Έντονος φόβος αύξησης του σωματικού βάρους (που σημαίνει φόβος ότι θα αυξηθεί το βάρος ακόμα και σε άτομα που έχουν βάρος κάτω από το φυσιολογικό).
3) Στρέβλωση της εικόνας του σώματος (δηλαδή διαταραχή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται το σωματικό βάρος ή το σχήμα του σώματος, υπερβολική επίδραση του βάρους ή του σωματότυπου στην αυτοεκτίμηση και αδιαφορία για τις συνέπειες ενός πολύ χαμηλού βάρους σώματος).
4) Για τις γυναίκες η εμφάνιση αμηνόρροιας, δηλαδή η απουσία έστω τριών διαδοχικών εμμηνορροϊκών κύκλων. Μια γυναίκα πάσχει από αμμηνόρροια, αν η έμμηνος ρύση προέρχεται μόνο από την χορήγηση ορμονών.

Τύποι νευρογενούς ανορεξίας

1) Περιοριστικός τύπος (restrictive type). Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου ψυχογενούς ανορεξίας το άτομο δεν εμφανίζει συμπεριφορές υπερφαγίας ή συμπεριφορές κάθαρσης (δηλ. αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών ή εμετικών).
2) Συμπεριφορές υπερφαγίας/ κάθαρσης (binge eating/purging type). Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου ψυχογενούς ανορεξίας, το άτομο εμφανίζει τακτικά συμπεριφορές υπερφαγίας ή συμπεριφορές κάθαρσης (δηλ. αυτοπροκαλούμενους εμετούς ή κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών ή εμετικών).
 

Νευρογενής Βουλιμία

1) Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας. Ένα επεισόδιο υπερφαγίας προσδιορίζεται από τα ακόλουθα κριτήρια ταυτόχρονα:
α) Η κατανάλωση μιας ποσότητας τροφής σε καθορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. σε διάστημα δύο ωρών), η οποία είναι σαφώς μεγαλύτερη από εκείνη που θα κατανάλωναν οι περισσότεροι άνθρωποι στο ίδιο χρονικό διάστημα και υπό όμοιες περιστάσεις,
β) Αίσθηση απώλειας ελέγχου όσον αφορά την κατανάλωση τροφής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (δηλ. το άτομο δεν είναι σε θέση να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει το τι και πόσο τρώει).
2)Επανειλημμένη ανάρμοστη συμπεριφορά προκειμένου να αποφευχθεί η αύξηση του βάρους, όπως οι αυτοπροκαλούμενοι εμετοί, η κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών, εμετικών ή άλλων φαρμάκων, νηστεία ή υπερβολική σωματική άσκηση.
3)  Η συχνότητα εμφάνισης τόσο του φαινομένου της υπερφαγίας όσο και της ανάρμοστης συμπεριφοράς θα πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για ένα διάστημα τριών μηνών.
4) Η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται αρνητικά από το βάρος και το σχήμα του σώματος. 5) Η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί και εκτός των πλαισίων που σχετίζονται με τα επεισόδια νευρογενούς ανορεξίας.

Τύποι νευρογενούς βουλιμίας

1) Περιοριστικός τύπος. Στα πλαίσια του επεισοδίου ΝΒ το άτομο ακολουθεί συχνά συμπεριφορές, όπως αυτοπροκαλούμενους εμετούς, κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή εμετικών.
2)  Μη-περιοριστικός τύπος. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου το άτομο ακολουθεί περισσότερο μεθόδους, όπως η αποχή από το φαγητό ή η υπερβολική άσκηση. Δεν εμφανίζονται όμως με την ίδια συχνότητα οι αυτοπροκαλούμενοι εμετοί ή η χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή εμετικών.  

Αθλητική Ανορεξία

Οι αθλητές αποτελούν ένα μοναδικό πληθυσμό, και η επιρροή παραγόντων όπως η προπόνηση, εξαντλητικές δίαιτες, περιορισμένη πρόσληψη φαγητού, διατροφικά προγράμματα και η ψυχολογική κατάσταση πρέπει να υπολογίζονται σοβαρά σε σχέση με τους μη αθλητές . Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι μία αθλήτρια μπορεί να έχει ανεπαρκή πρόσληψη ενέργειας χωρίς να έχει αναπτύξει κάποια διατροφική διαταραχή . Στις αρχές τις δεκαετίας του 1990, οι διατροφικές διαταραχές περιγράφηκαν σαν ένα «συνεχόμενο μοντέλο διατροφικών διαταραχών που εκτείνονται από την διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά όπως, η αθλητική ανορεξία (ΑΑ) και τις μη αλλιώς προσδιοριζόμενες διαταραχές , μέχρι τις επιστημονικά τεκμηριωμένες διατροφικές διαταραχές». Η αθλητική ανορεξία (ΑΑ) εμφανίζεται στους αθλητές και προσδιορίζεται ως η μείωση της ενεργειακής πρόσληψης και της μάζας του σώματος των αθλητών. Αποδίδεται περισσότερο στην πίεση του περιβάλλοντος για να  είσαι αδύνατος όπως και στους εξονυχιστικούς ελέγχους του βάρους που υποβάλλονται οι αθλητές . Σε κάποιο βαθμό η αθλητική ανορεξία (ΑΑ) προσομοιάζει με την νευρογενή ανορεξία (ΑΝ), διότι τα άτομα που πάσχουν από νευρογενή ανορεξία συχνά εμφανίζουν ακατάπαυστη δραστηριότητα και έντονη άσκηση παρόμοια με εκείνη που παρουσιάζουν πολλοί αθλητές υψηλού επιπέδου . Τα κύρια χαρακτηριστικά της αθλητικής ανορεξίας είναι ο συνεχόμενος φόβος αύξησης του σωματικού βάρους ή ο φόβος του να γίνει υπέρβαρος παρόλο που το άτομο είναι ήδη αδύνατο .
 

Διαγνωστικά κριτήρια Αθλητικής Ανορεξίας

1) Αργοπορημένη σωματική ωρίμανση του ατόμου, ιδίως των κοριτσιών (δηλαδή μη εμφάνιση έμμηνου ρύσης μέχρι την ηλικία των 16 ετών, το οποίο αποτελεί ένδειξη πρωτοπαθούς αμμηνόρροιας).
2) Διαταραχές εμμηνορυσιακού κύκλου ως προς την συχνότητα εμφάνισης του καταμήνιου κύκλου στις αθλήτριες.
3) Συνεχόμενη καλλιέργεια του φόβου υπέρμετρης αύξησης του σωματικού βάρους.
4) Διαστρέβλωση της πραγματικής εικόνας του σώματος.
5) Απουσίας ασθένειας που να δικαιολογεί την μείωση του σωματικού βάρους.
6) Περιορισμένη κατανάλωση φαγητού[< (1200kcal) ημερησίως],
7) Εξαντλητική ενασχόληση με την εκγύμναση του σώματος.
8) Ανάπτυξη των μη αλλιώς προσδιοριζόμενων διατροφικών διαταραχών με πιο γνωστή εκ των οπoίων το «τσιμπολόγημα» ή (binge eating).
9) Γαστρεντερικές διαταραχές και αυξημένη μείωση του σωματικού βάρους.
 

Μη αλλιώς προσδιοριζόμενες διατροφικές διαταραχές

Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει διατροφικές διαταραχές που δεν πληρούν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια των προαναφερθέντων διαταραχών λήψης τροφής αλλά μοιάζουν με την ανορεξία ή την βουλιμία και συνήθως είναι μικρότερης επικινδυνότητας. Παρακάτω , παρατίθονται τα γνωρίσματα των ατόμων που εμφανίζουν συμπτώματα μη αλλιώς προσδιοριζόμενων διατροφικών διαταραχών (American Psychiatric Association, 1994)  

Συνεχόμενη μάσηση, αλλά χωρίς κατάποση μεγάλων ποσοτήτων τροφής.
Όταν πληρούνται τα διαγνωστικά κριτήρια της Νευρογενούς Ανορεξίας για τις γυναίκες, αλλά υπάρχει κανονικά έμμηνος ρύση (φυσιολογικός εμμηνορυσιακός κύκλος).
Όταν πληρούνται όλα τα διαγνωστικά κριτήρια της Νευρογενούς Ανορεξίας, αλλά παρά τη μεγάλη απώλεια βάρους, το σωματικό βάρος του ατόμου βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Όταν πληρούνται όλα τα διαγνωστικά κριτήρια της Νευρογενούς Βουλιμίας , και οι ανάρμοστοι αντισταθμιστικοί μηχανισμοί ή οι περιοριστικές συμπεριφορές συμβαίνουν με μικρότερη συχνότητα (λιγότερο από 2 φορές την εβδομάδα ή διάρκειας μικρότερης από 3 μήνες).
Η συστηματική χρήση ακατάλληλων περιοριστικών μεθόδων από άτομα κανονικού σωματικού βάρους κατόπιν κατανάλωσης μικρών ποσοτήτων φαγητού (π.χ. αυτοπροκαλούμενοι εμετοί μετά από κατανάλωση δύο γλυκών).
 

Διαγνωστικά κριτήρια των μή αλλιώς προσδιοριζόμενων διατροφικών διαταραχών

1) Tα επεισόδια αδηφαγίας (binge eating) συμβαίνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον 2 μέρες την εβδομάδα για 6 μήνες.
2) Επεισόδια αδηφαγίας (όμοια με την βουλιμία) .
3) Το άτομο τρώει μόνο του επειδή ντρέπεται για την ποσότητα που καταναλώνει και νιώθει ενοχές.
4) Χαρακτηρίζονται από υψηλή ταχύτητα κατανάλωσης της τροφής και πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων ενώ δεν υπάρχει αίσθημα πείνας .
5) Τα αδηφαγικά επεισόδια δεν συνοδεύονται από περιοριστικές συμπεριφορές .